Живееме во време на тиранија на парите
Писателот и ректор на Универзитетот за аудиовизуелни уметности, европска филмска, театарска и танцова академија ЕСРА, од февруари е редовен член на Европската академија на науките, уметностите и книжевностите. Македонскиот драматург беше едногласно примен во високата институција, на предлог на нејзиниот претседател Жан-Патрик Конрад, професор од Ројал колеџот од Лондон.
Лично Конрад посакал да биде во Скопје на симпозиумот со кој Универзитетот ЕСРА ги одбележа 10-годишнината на Универзитетот и членувањето на својот ректор во Европската академија.
Тој, заедно со неколкумина видни гости од Балканот, учествуваше на симпозиумот "Хамлет и Европа - да се биде или не!".
Пристапното предавање на Плевнеш ќе биде кон крајот на април, на универзитетот Пантенон-Асас на Сорбона, а темата е "Драматургијата на глобалниот политички терор - земи или остави".
На крајот од симпозиумот во Скопје се одржа и основачко собрание на нова институција Академија Балканика Еуропеана, со седиште во Букурешт. Плевнеш вели дека неговата балканофилија е особено силна последниве 20 години зашто, вели, има потреба да се одговори на целокупната енергија на негација што се случува со нас на Балканот. Во тој контекст цитира една мисла на археологот и историчар на уметноста Бранко Гавела, кој индивидуалниот раст во уметноста го опишува со следните зборови: "Окован во тело, човечкиот дух растеше од материјата како цвет од камен".
Затоа Плевнеш, со видни личности од Балканот ќе продолжи да го живее, како што вели, својот донкихотовски сон за Балканот како поле на цивилизација.
-Искрени честитки за високото признание. Како реагиравте на веста дека сте избран за редовен член на Европската академија на науките, уметностите и книжевностите?
Веста стигна на 9 јануари 2017. Тоа беше мал позитивен шок за мене, иако се познавам и сум соработувал на разни научни дебати со повеќето од членовите на Академијата. Тоа е институција која ја промовира девизата на Леонардо да Винчи, а се однесува на синтезата меѓу уметничките и духовните вредности, и на научните истражувања. Испратив писмо на благодарност, на што претседателот Конрад предложи да дојде лично во Скопје на симпозиумот, што беше голема чест за мене.
Симпозиумот, кој се поклопи со објавата за мојата номинација, го отвори еден од најпознатите Хамлети во светот - романскиот актер Јон Карамитру. Тој е прогласен за лорд на уметноста од кралицата Елизабета, а неговиот Хамлет бил една година и осум месеци под забрана од цензорската комисија на Чаушеску. По падот на тој режим, Карамитру е првиот министер за култура во Романија. Во улогата на Хамлет бил 234 пати. Тие два дена во Скопје се случија фантастични настани на тема Хамлет, кој е еден вид симбол за слободата на идејата во европската меморија како лик кој се надвиснува овие 400 години над секоја интелектуална индивидуална и колективна форма на очај од историјата.
-За Хамлет, како значајна историска духовна граница, зборуваше и претседателот на Академијата Конрад?
Да, прочуениот физичар одржа предавање кое остави длабоки импресии кај сите гости од Балканот, а се однесуваше на истражување на пишувањето на Шекспир на "Хамлет" во 1604 година, и коректурите што тој ги имал една година по првата верзија. Големиот научник се осврна на пошироките односи во европски контекст што се случувале во таа година, како и на теми како кои астрономи ги читаше Шекспир, со кои тогашни историчари на политичката слика на Европа се среќаваше, со кои луѓе беше пријател и каков тип на идеи внесе Шекспир во однос на корективите на античките принципи. Тој влезе во една друга слобода, во која античките дотогашни шеми беа, на некој начин, избришани.
Средбата беше интересна и со искажувањето на Карамитру, кој зборуваше за својата историја за Хамлет и Европа во романски контекст.
На симпозиумот се одржа и ретроспектива на Роберт Јанкуловски на сите македонски Хамлети, од Ацо Стефановски, Мето Јовановски во Драмски, Ѓорѓи Јолевски, во режија на мојот брат Владо Цветановски, на Сефедин Нуредини во Албанскиот театар, Зоран Љутков, во режија на Зафирчев, до Лилиќ, во режија на Пројковски, а и работилница на таа тема.
Беа презентирани и моите сфаќања на темата "Хамлет", кои датираат уште со мојот прв текст, објавен во "Нова Македонија", кога почина актерот Ацо Стефановски, насловен "Последните зборови на првиот македонски Хамлет". Мојата припадност кон темата е исклучително на нервна база. Вторпат за "Хамлет" сум пишувал во 1977 година, кога се играше во Драмски театар. Тогаш ја напишав песната "Скопскиот Хамлет", објавена во мојата прва стихозбирка "Теорија на отровот". Следниот текст "Хамлет и Македонија - да се биде или не" го напишав кога се играше последниов "Хамлет" со Дејан Лилиќ на Охридско лето.
-Од каде е оваа ваша фасцинација од "Хамлет"?
Слободата на духот во Европа се случува со појавата на Хамлет. Има еден есеј од Јан Кот, во кој тој вели дека кога на Универзитетот во Витенберг, Хамлет и Фауст заедно пијат пиво во еден бар, тогаш започнува индивидуалната историја на Европа. Станува јасно оти индивидуата е прашање на форма на уметничка осама, која нема никакво влијание во историјата, освен во себеси. На ова ме потсети и Питер Брук, кој по неколку години прифати да направам документарен портрет за него, кога ми рече: "Во ред, ќе го направиме, но да знаеш, првата моја реченица ќе биде дека ниедна книга, ниедна театарска претстава, ниедно уметничко дело нема никакво влијание во историјата".
Со Хамлет започнува индивидуалната форма на сфаќањето на лудилото на историјата на бесмислата и на хаосот, што денеска владее во вид на глобален политички терор. Тоа ќе биде темата на мојата пристапна беседа на крајот од април во Сорбона - "Драматургијата на глобалниот политички терор - земи или остави".
Значи, ако сакаш да ја земеш, ќе читаш за Трамп, Тереза Меј, за Саркози,
ако нејќеш, ќе ги оставиш и ќе си тераш поезија.
-Кои се вашите тези во темата "Хамлет и Македонија - да се биде или не"?
Индивидуалната авантура на слободниот дух на Хамлет ме приврза да размислувам и да ја изедначувам Македонија со него, во балкански рамки, да ја изедначувам Македонија со позицијата на Хамлет како една естетичка драма во политичкиот контекст, која и денеска трае.
Кога со мој текст се отвораше парискиот театар "Силвија Монфор", познатиот актер, режисер и писател Роберт Осеин, тогаш, откако читал мои драми, ми рече: "Јордан, ти доаѓаш од една многу убава земја, но таа е многу опасно ситуирана". Тоа е голема реченица изговорена од голем автор.
Таа состојба на Хамлет ја истражував во одредени македонски ликови од тој период, за кои Блаже Конески ја има напишано песната "Девственици", за Гоце, Даме, за Пере. Така дојдов и до сознанието, што го споделив на Шекспир фест во Битола, дека Шекспир во Македонија првпат е преведуван од Тодор Лазаров во затвор. Тој бил анархист од крајот на 19 и од почеток на 20 век, кој е заточен во Фезан, Мала Азија, а потоа во Битола. Тој го преведува Шекспир на дијалект од Источна Македонија, а е спомнуван и од Мисирков, кого јас, пак, го нареков балкански лингвистички Моцарт.
Во таа смисла, мојот однос кон Шекспир и Хамлет во македонската историја беше на едно духовно и политичко поле, во кое индивидуалноста на македонскиот историски израз како една естетичка позиција беше заразуван и во минатото и во сегашноста. За иднината можеби е резервирана некоја друга стварност за која сонуваме.
Драматургијата на глобалниот политички терор беше инспирација за мене кога универзитетот Пантеон-Асас каде што сум член во комисијата за докторанти, ме покани таму да го одржам пристапното предавање.
Тие денови читав многу литература од архитектот и филозоф Пол Вилирио, кој вели дека само драматурзите можат да ја објаснат историската слика на светот, бидејќи се занимаваат со прашања како единство на време, на простор разврска, заплет.
Затоа јас ја предложив темата, тргнувајќи од тоа дека во класичната античка драматургија се велеше оти има единство на простор и единство на време, а сега целата земја е претворена во единство на опасност. Нема никој поштеден. Во тој момент почнува драматургијата на глобалниот политички терор кој владее сега во светската историја, да немаме илузии. Денеска имате 195 членки на на ОН, а ниту еден државник не цитирал ни една филозофска и книжевна мисла, бидејќи техниката на владеењето е, всушност, да се заврши со последната надеж во историјата на човештвото, а тоа е хуманизмот. Треба да биде исклучен од светската историја, и тоа да се претвори во пусто поле што се нарекува глобална потрошувачка каде што човечкиот сон ќе биде сличен на мислата на Сервантес дека целиот свет личи на едно мало марамче во кое може да биде упатен нашиот поглед, со утехата дека љубовта како категорија нема никогаш да биде уништена, таа е прашање на индивидуалниот занес. Но тој занес не може да влијае во светската историја, бидејќи таа е прашање на тиранијата на парите.
Во 1946 година, Алберт Ками бил поканет на Бруклинскиот колеџ во Њујорк да држи предавање за "Странецот". Во Франција тогаш владеел глад, тој испратил по брод две вреќи брашно од Њујорк за Париз и во време во кое голем број од светската интелигенција беше, на некој начин, заведена од идејата на комунизмот, тој кажа дека идеологијата на комунизмот ќе падне, идеологијата на фашизмот ќе падне, но една друга тиранија ќе се етаблира и ќе владее следните неколку илјади години, тоа е тиранијата на парите.
Писателот и ректор на Универзитетот за аудиовизуелни уметности, европска филмска, театарска и танцова академија ЕСРА, од февруари е редовен член на Европската академија на науките, уметностите и книжевностите. Македонскиот драматург беше едногласно примен во високата институција, на предлог на нејзиниот претседател Жан-Патрик Конрад, професор од Ројал колеџот од Лондон.
Лично Конрад посакал да биде во Скопје на симпозиумот со кој Универзитетот ЕСРА ги одбележа 10-годишнината на Универзитетот и членувањето на својот ректор во Европската академија.
Тој, заедно со неколкумина видни гости од Балканот, учествуваше на симпозиумот "Хамлет и Европа - да се биде или не!".
Пристапното предавање на Плевнеш ќе биде кон крајот на април, на универзитетот Пантенон-Асас на Сорбона, а темата е "Драматургијата на глобалниот политички терор - земи или остави".
На крајот од симпозиумот во Скопје се одржа и основачко собрание на нова институција Академија Балканика Еуропеана, со седиште во Букурешт. Плевнеш вели дека неговата балканофилија е особено силна последниве 20 години зашто, вели, има потреба да се одговори на целокупната енергија на негација што се случува со нас на Балканот. Во тој контекст цитира една мисла на археологот и историчар на уметноста Бранко Гавела, кој индивидуалниот раст во уметноста го опишува со следните зборови: "Окован во тело, човечкиот дух растеше од материјата како цвет од камен".
Затоа Плевнеш, со видни личности од Балканот ќе продолжи да го живее, како што вели, својот донкихотовски сон за Балканот како поле на цивилизација.
-Искрени честитки за високото признание. Како реагиравте на веста дека сте избран за редовен член на Европската академија на науките, уметностите и книжевностите?
Веста стигна на 9 јануари 2017. Тоа беше мал позитивен шок за мене, иако се познавам и сум соработувал на разни научни дебати со повеќето од членовите на Академијата. Тоа е институција која ја промовира девизата на Леонардо да Винчи, а се однесува на синтезата меѓу уметничките и духовните вредности, и на научните истражувања. Испратив писмо на благодарност, на што претседателот Конрад предложи да дојде лично во Скопје на симпозиумот, што беше голема чест за мене.
Симпозиумот, кој се поклопи со објавата за мојата номинација, го отвори еден од најпознатите Хамлети во светот - романскиот актер Јон Карамитру. Тој е прогласен за лорд на уметноста од кралицата Елизабета, а неговиот Хамлет бил една година и осум месеци под забрана од цензорската комисија на Чаушеску. По падот на тој режим, Карамитру е првиот министер за култура во Романија. Во улогата на Хамлет бил 234 пати. Тие два дена во Скопје се случија фантастични настани на тема Хамлет, кој е еден вид симбол за слободата на идејата во европската меморија како лик кој се надвиснува овие 400 години над секоја интелектуална индивидуална и колективна форма на очај од историјата.
-За Хамлет, како значајна историска духовна граница, зборуваше и претседателот на Академијата Конрад?
Да, прочуениот физичар одржа предавање кое остави длабоки импресии кај сите гости од Балканот, а се однесуваше на истражување на пишувањето на Шекспир на "Хамлет" во 1604 година, и коректурите што тој ги имал една година по првата верзија. Големиот научник се осврна на пошироките односи во европски контекст што се случувале во таа година, како и на теми како кои астрономи ги читаше Шекспир, со кои тогашни историчари на политичката слика на Европа се среќаваше, со кои луѓе беше пријател и каков тип на идеи внесе Шекспир во однос на корективите на античките принципи. Тој влезе во една друга слобода, во која античките дотогашни шеми беа, на некој начин, избришани.
Средбата беше интересна и со искажувањето на Карамитру, кој зборуваше за својата историја за Хамлет и Европа во романски контекст.
На симпозиумот се одржа и ретроспектива на Роберт Јанкуловски на сите македонски Хамлети, од Ацо Стефановски, Мето Јовановски во Драмски, Ѓорѓи Јолевски, во режија на мојот брат Владо Цветановски, на Сефедин Нуредини во Албанскиот театар, Зоран Љутков, во режија на Зафирчев, до Лилиќ, во режија на Пројковски, а и работилница на таа тема.
Беа презентирани и моите сфаќања на темата "Хамлет", кои датираат уште со мојот прв текст, објавен во "Нова Македонија", кога почина актерот Ацо Стефановски, насловен "Последните зборови на првиот македонски Хамлет". Мојата припадност кон темата е исклучително на нервна база. Вторпат за "Хамлет" сум пишувал во 1977 година, кога се играше во Драмски театар. Тогаш ја напишав песната "Скопскиот Хамлет", објавена во мојата прва стихозбирка "Теорија на отровот". Следниот текст "Хамлет и Македонија - да се биде или не" го напишав кога се играше последниов "Хамлет" со Дејан Лилиќ на Охридско лето.
-Од каде е оваа ваша фасцинација од "Хамлет"?
Слободата на духот во Европа се случува со појавата на Хамлет. Има еден есеј од Јан Кот, во кој тој вели дека кога на Универзитетот во Витенберг, Хамлет и Фауст заедно пијат пиво во еден бар, тогаш започнува индивидуалната историја на Европа. Станува јасно оти индивидуата е прашање на форма на уметничка осама, која нема никакво влијание во историјата, освен во себеси. На ова ме потсети и Питер Брук, кој по неколку години прифати да направам документарен портрет за него, кога ми рече: "Во ред, ќе го направиме, но да знаеш, првата моја реченица ќе биде дека ниедна книга, ниедна театарска претстава, ниедно уметничко дело нема никакво влијание во историјата".
Со Хамлет започнува индивидуалната форма на сфаќањето на лудилото на историјата на бесмислата и на хаосот, што денеска владее во вид на глобален политички терор. Тоа ќе биде темата на мојата пристапна беседа на крајот од април во Сорбона - "Драматургијата на глобалниот политички терор - земи или остави".
Значи, ако сакаш да ја земеш, ќе читаш за Трамп, Тереза Меј, за Саркози,
ако нејќеш, ќе ги оставиш и ќе си тераш поезија.
-Кои се вашите тези во темата "Хамлет и Македонија - да се биде или не"?
Индивидуалната авантура на слободниот дух на Хамлет ме приврза да размислувам и да ја изедначувам Македонија со него, во балкански рамки, да ја изедначувам Македонија со позицијата на Хамлет како една естетичка драма во политичкиот контекст, која и денеска трае.
Кога со мој текст се отвораше парискиот театар "Силвија Монфор", познатиот актер, режисер и писател Роберт Осеин, тогаш, откако читал мои драми, ми рече: "Јордан, ти доаѓаш од една многу убава земја, но таа е многу опасно ситуирана". Тоа е голема реченица изговорена од голем автор.
Таа состојба на Хамлет ја истражував во одредени македонски ликови од тој период, за кои Блаже Конески ја има напишано песната "Девственици", за Гоце, Даме, за Пере. Така дојдов и до сознанието, што го споделив на Шекспир фест во Битола, дека Шекспир во Македонија првпат е преведуван од Тодор Лазаров во затвор. Тој бил анархист од крајот на 19 и од почеток на 20 век, кој е заточен во Фезан, Мала Азија, а потоа во Битола. Тој го преведува Шекспир на дијалект од Источна Македонија, а е спомнуван и од Мисирков, кого јас, пак, го нареков балкански лингвистички Моцарт.
Во таа смисла, мојот однос кон Шекспир и Хамлет во македонската историја беше на едно духовно и политичко поле, во кое индивидуалноста на македонскиот историски израз како една естетичка позиција беше заразуван и во минатото и во сегашноста. За иднината можеби е резервирана некоја друга стварност за која сонуваме.
Драматургијата на глобалниот политички терор беше инспирација за мене кога универзитетот Пантеон-Асас каде што сум член во комисијата за докторанти, ме покани таму да го одржам пристапното предавање.
Тие денови читав многу литература од архитектот и филозоф Пол Вилирио, кој вели дека само драматурзите можат да ја објаснат историската слика на светот, бидејќи се занимаваат со прашања како единство на време, на простор разврска, заплет.
Затоа јас ја предложив темата, тргнувајќи од тоа дека во класичната античка драматургија се велеше оти има единство на простор и единство на време, а сега целата земја е претворена во единство на опасност. Нема никој поштеден. Во тој момент почнува драматургијата на глобалниот политички терор кој владее сега во светската историја, да немаме илузии. Денеска имате 195 членки на на ОН, а ниту еден државник не цитирал ни една филозофска и книжевна мисла, бидејќи техниката на владеењето е, всушност, да се заврши со последната надеж во историјата на човештвото, а тоа е хуманизмот. Треба да биде исклучен од светската историја, и тоа да се претвори во пусто поле што се нарекува глобална потрошувачка каде што човечкиот сон ќе биде сличен на мислата на Сервантес дека целиот свет личи на едно мало марамче во кое може да биде упатен нашиот поглед, со утехата дека љубовта како категорија нема никогаш да биде уништена, таа е прашање на индивидуалниот занес. Но тој занес не може да влијае во светската историја, бидејќи таа е прашање на тиранијата на парите.
Во 1946 година, Алберт Ками бил поканет на Бруклинскиот колеџ во Њујорк да држи предавање за "Странецот". Во Франција тогаш владеел глад, тој испратил по брод две вреќи брашно од Њујорк за Париз и во време во кое голем број од светската интелигенција беше, на некој начин, заведена од идејата на комунизмот, тој кажа дека идеологијата на комунизмот ќе падне, идеологијата на фашизмот ќе падне, но една друга тиранија ќе се етаблира и ќе владее следните неколку илјади години, тоа е тиранијата на парите.
RSS Feed
